Geschiedenis en ontwikkeling
Het begon allemaal al bij de Romeinen, Zij woonden en werkten op schepen, die voeren over de Rijn, de zogenaamde Romeinse limes (grens). Archeologische onderzoek leverde meerdere Romeinse schepen en tal van mooi bewaard gebleven gebruiksvoorwerpen op. Deze geven een verrassend inkijkje in het leven aan boord van een Romeins binnenvaartschip en vertellen samen het verhaal van 3000 jaar wonen en werken in het Nederlandse rivierengebied.
Museum hoge Woerd: Schip en Limes
Vanuit de schippersfamilies wordt het waterwonen al eeuwenlang van generatie op generatie doorgegeven. Het vroege verschijnen van gezinnen aan boord – in vergelijking tot andere landen in West-Europa – wordt in verband gebracht met sociaal-economische veranderingen, die zich rond 1550 voltrekken op het platteland in de kustprovincies van de Republiek.
Archeologie van de binnenvaart : wonen en werken aan boord van binnenvaartschepen (1600-1900)
Wonen op het water met vaste ligplaats kwam vooral in zwang na de Tweede Wereldoorlog, toen er grote woningnood was. Veel mensen zagen in afgedankte schepen een goede en goedkope mogelijkheid om woonruimte in te maken. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw was de toevloed het grootst. Steeds meer werden ijzeren boten vervangen door betonnen bakken.
Maar de varende en bewonende bruine vloot en historische bedrijfsvoertuigen bestaan nog steeds.
Nadat ook een Prins van Oranje op een woonark in Amsterdam had gewoond, werd het ook onder een breder publiek bekend. Er wordt een nieuwe term is geboren: de watervilla.
De ontwikkeling van het waterwonen: een nieuw hoofdstuk
Waterwonen biedt tal van oplossingen voor maatschappelijke opgaven. Zo is het vanuit de basis al
klimaatbestendig en duurzaam waterwonen wordt steeds populairder. Maar ook biobased en circulair bouwen en de integratie van functies waar men in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) naartoe wil, (zoals de integratie met natuur) worden al jaren toegepast bij het waterwonen.
Waterbewoners zijn vaak enorm trots op hun woonplek, woonschip/ark en verknocht aan hun manier van wonen. Ze delen opvallend vaak dezelfde beleving, gewoonten en gebruiken, waarin termen als ‘vrijheid, het bijzonder binnenvallende licht, altijd een vakantiegevoel en dichtbij de natuur’ veel gebruikt worden. Als waterbewoners elkaar voor het eerst ontmoeten, heerst er een gevoel van herkenbaarheid en gemeenschappelijke identiteit.
Waterwonen is in die zin geen ‘gewone’ huisvesting; het is een manier van leven, met een eigen cultuur. Verder is het waterwonen met een grote diversiteit aan verschijningsvormen alom aanwezig en daarmee bepalend voor het landschappelijke en stadsbeeld van Nederland. Zo is het typisch Hollandse plaatje van historische schepen en woonarken in de Amsterdamse grachten onverminderd populair bij buitenlandse toeristen en heeft dus naast culturele ook een economische waarde en het waterwonen is over het gehele land verspreid.
Naast LWO en Vlotmagazine zijn er vele plaatselijke belangenorganisaties voor Woonboten-arken en schepen, Deze liggende waterbewoners wordt geschat op tussen de 10000 en 11000 ligplaatsen en rond de 25000 bewoners.
Vereniging Historisch Bedrijfsvaartuig (LVBHB) bijvoorbeeld behartigt de belangen van haar leden die bij elkaar 2529* schepen gedocumenteerd hebben (*stand okt. 2019). Het gaat om schepen, waar velen nog steeds op wonen. De schepen worden zonder subsidie, met veel liefde en kennis in de vaart gehouden en doorgeven aan de volgende generatie. Echt vakmanschap!
Skutsjesilen staat ook op de lijst van immaterieel erfgoed en er worden vele beurzen, tochten, workshops en bijeenkomsten georganiseerd.
Er is een woonbootmuseum in Amsterdam, die een wandelroute heeft langs verschillende woonboten.
Er zijn dus initiatieven genoeg, maar er is #omdenken nodig.
Vandaar dat wij streven naar een landelijk beleidskader, door middel van plaatsing op immaterieel erfgoed, zodat het waterwonen op juiste waarde wordt geschat.
Zie pagina communities
Gewoontes
Erfgoed speelt een grote rol in de identiteitsbepaling van mensen. Het zegt iets over henzelf, maar ook over de mensen om hen heen. Erfgoed kan een belangrijke verbindende factor
zijn wanneer cultuur en gewoontes worden gedeeld, maar door nieuwe ontwikkelingen zoals klimaatbestendig wonen, worden ook nieuwe doelgroepen aangesproken.
Uiteraard is het sociale gebeuren belangrijk, een schippersbitter in een napje bij de kou.
Zwemmen en watersport in de zomer, zo maak je je kinderen al vroeg waterproof.
Binding met en zorg voor natuur en water krijg je door het waterwonen met de paplepel ingegeven, normaal is bijvoorbeeld, plastic uit het waterhalen en rekening houden met waterdieren en vogels, zo kan samenleven in de natuur gemakkelijk.
Hoe vaak heb je al niet een nestje waterkoeten in de buurt gehad? Zwanen aan je raam, geweldig toch?
Clear rivers
Bij het varen merk je dus dat elkaar nodig hebt om ergens te komen, samenwerking, improvisatie en doorzettingsvermogen is een must, een wijze levensles, die nog steeds geldt voor waterbewoners, die elkaar helpen bijvoorbeeld met aanleggen en praktische problemen, zoals bevroren waterleidingen.
Of bij storm checken of je goed vastligt enzo, hierdoor heb je veel meer binding met de natuur en de weersomstandigheden. De waterbewoner is dus over het algemeen zelfredzaam en vindingrijk.
Op varende schepen heb je nog andere overgebleven gewoontes: achteruit de trap af, schoenen uit en over het voordek naar de wal, als je ernaast ligt.
Toekomst
Het klimaatbestendig en duurzaam waterwonen is populair en dit past uitstekend in onze toekomst visie, er zijn projecten gaande, van drijvende stadsboerderij en klimaatcentrum in Rotterdam.
Maar ook de jeugd wil graag betaalbaar waterwonen.
Hele moderne waterwoningen en tinywaterhouses, de architectuur heeft het waterwonen ook ontdekt.
De kleurrijke diversiteit van oud en nieuw waterwonen is belangrijk en ook de betaalbaarheid van nieuwe ligplaatsen, dienen we in het oog te houden.
Kijk ook eens bij Woonboot van het jaar en schoonschip, hier zie je de voorbeelden van creativiteit, duurzaamheid en energieneutraal.
Woonboten met groenedaken
Taal
Deze water-cultuur is ook terug te vinden in onze taal:
Bijvoorbeeld een waterbewoner vaart graag zijn eigen koers
- De beste stuurlui staan aan wal
- Recht door zee zijn
- In iemands vaarwater zitten
- Het roer omgooien
- Voor pampus liggen
- Tussen wal en schip raken
- Je moet roeien met de riemen die je hebt
- De schepen achter je verbranden
- In de boot genomen
- Alles is in het water gevallen
Scheepvaart uitdrukkingen >
Een zee aan literatuur
Er zijn vele boeken, magazines, websites, verhalen en nieuwe uitgaven over waterwonen, want waterwonen is “hip en happening” en eenmaal op het water, wil je nooit meer aan de wal.
Voor de jeugd:
Hoe is het om op een woonboot te wonen?Is er wel internet aan boord? Kun je er douchen en kan een woonboot varen?Hoe ga je naar school als je ouders op een schip wonen en werken?In dit boek varen op elke bladzijde boten en schepen voorbij.En krijg je antwoord op al deze vragen.
EAN : 9789086647767
Auteur(s) : Annemarie van den Brink
Taal : Nederlands
Onderwerp : Mens/maatschappij (< 12 jaar)
Uitgever : Documentatiecentrum
Verschenen : Januari 2022
Stichting Behoud Cultuur Waterwonen in Nederland 